Reisverhalen

Tanzania: adembenemende plekken, bijzondere ontmoetingen én ingewikkelde vragen

Zodra ik het vliegveld uitstapte in Dar es Salaam sloeg de klamme tropische warmte in mijn gezicht. Ik moest echt even wennen, want ik was het droge, stoffige klimaat van Zambia gewend, waar ik net vandaan kwam. Daar deed ik een documentair samenwerkingsproject, waardoor ik al het een en ander had geleerd over Oost-Afrika. Natuurlijk heeft elk land en gebied andere kenmerken, dus was dit het begin van een nieuw avontuur. Wat het extra bijzonder maakte, was dat ik als fotograaf en visueel antropoloog op pad ging voor en met Explore Tanzania. Ik wilde niet zomaar beelden vastleggen, maar openstaan voor de verhalen, ontmoetingen en momenten die je als reiziger meemaakt. Dat bracht me op adembenemende plekken, leverde bijzondere ontmoetingen op én riep ingewikkelde vragen op.

Eerste ontmoetingen in Tanzania
Terug naar de aankomst in Dar es Salaam. Onderweg naar mijn hostel leerde ik van Saferi, de taxichauffeur, mijn eerste woordjes Swahili. Het werd het begin van een lange Swahili-woordenlijst in mijn telefoon, die later nog vaak van pas zou komen. Uit eerdere reiservaringen wist ik dat het vaak gewaardeerd wordt als je een paar woorden kent waarmee je het eerste contact kunt maken. Zo ontdekte ik dat je leeftijdsgenoten of jongere mensen groet met “jambo!”, maar dat je een ouder persoon respectvol groet met “shikamoo”. Dit zorgde vaak voor een verraste knik of een glimlach.

Toen we in Arusha besloten zelf naar het centrum te lopen, zag ik een jongen met een zakje verse chapati’s in zijn handen. Hij kwam uit een lokale eetgelegenheid waar meer mensen zaten te eten. De geur was heerlijk en de chapati’s werden op gloeiend hete platen vers bereid. We besloten de gok te wagen (ons Nederlandse gestel is namelijk niet gewend aan onbekende bacteriën, dus je moet opletten wat en waar je eet). Tussen de Tanzanianen genoten we van de chapati’s met bruine bonen. Ze waren verbaasd, omdat er normaal geen toeristen komen, maar ze konden het wel waarderen. Het bleek een van de lekkerste maaltijden die we in Tanzania hebben gegeten – en zonder vervelende gevolgen voor onze buik!

Vragen blijven stellen
Tijdens mijn ontmoetingen met Tanzanianen heb ik warmte en vriendelijkheid ervaren, maar ook soms een bepaalde afstand of ongemak, veroorzaakt door verschillen en ongelijkheid. Als visueel antropoloog en fotograaf ben ik gewend mij onder te dompelen in onbekende werelden en te leren kijken vanuit dat perspectief, alsook mijn eigen bekende wereld te bevragen en deze als onbekend te beschouwen *. Op deze manier probeer ik bijvoorbeeld te begrijpen en voelen hoe anderen in het leven staan. Hierbij is het doel niet om dat in een hokje te plaatsen, maar juist te reflecteren op wat zich afspeelt tussen mij en de ander of het andere. Vragen blijven stellen is hierin cruciaal en dat is wat er dagelijks op reis gebeurde.

Want hoe verhoud je je tot de ander die een verschillend leven heeft dan jij en in wiens wereld jij te gast bent? Welke ideeën of systemen worden in stand gehouden en zijn deze wel of niet behulpzaam? Welke rol speel ik daarin als toerist? Het stellen van deze vragen hielp om verder te kijken dan de eerste indruk.

De natuur en het wildlife
Eén van de meest bijzondere ervaringen was het betreden van de Serengeti, het bekendste natuurpark in Noord-Tanzania. Toen we, al schuddend en stofhappend, over de laatste heuvel reden, werden we stil. Zo ver had ik nog nooit kunnen kijken! De uitgestrekte savanne was, afgezien van de heuvel waar we net vandaan komen, overal te zien. In de verte reed een andere jeep en af en toe lagen er wat verdwaalde rotsen en struiken tussen het gras. We werden direct beloond want niet veel later voegden we ons in een rij voertuigen om drie cheeta’s te zien, die in de schaduw van een boom langs de weg lagen.

De volgende dagen gaan we samen met gids Edmund op pad, die een soort zesde zintuig leek te hebben voor het opsporen van de dieren. We leerden veel over verschillende diersoorten en het blijft waanzinnig om ze in hun natuurlijke leefomgeving te bewonderen. Van enorme kuddes zebra’s en gnoes, aapjes, stokstaartjes, olifanten tot jonge welpjes in een modderplas. En iets waar je misschien niet zo gauw als eerste aan denkt: alle verschillende vogels!

Soms zijn het ook juist de dieren die we niet zagen, die de safari bijzonder maakte. Waar je normaal gewend bent te gaan en staan waar je kunt, mag je hier niet ’s nachts je tent uit en hoor je in de verte de leeuwen brullen. Edmund vertelde dat de olifanten heel precies weten waar de tenten staan en er stilletjes langs kunnen lopen. In de vroege ochtend gingen we al op weg in de hoop dieren te zien. Het was een soort gigantisch verstoppertje waarbij de dieren met hun bewegingen ons dagprogramma bepaalden. Samen met Edmund zochten we twee dagen lang naar een luipaard, en ik denk dat we nog nooit zo aandachtig hebben gekeken.

Impact van toerisme
Na het vaste land van Tanzania, reisden we door naar het eiland Zanzibar, een eiland vol geuren, kleuren en contrasten. Het verschil tussen eb en vloed is er magisch, en het was bijzonder om te zien hoe je bij eb heel ver kunt lopen tussen azuurblauwe stroompjes. Het is bijna alsof de zee per dagdeel veranderde in een andere wereld.

Deze contrasten en verschillende werelden merkte ik ook op Zanzibar in het algemeen. Je kunt als toerist op Zanzibar gemakkelijk in luxe verblijven zonder ooit iets mee te krijgen van het dagelijks leven op een paar meter afstand. Waar toerisme werkgelegenheid en kansen biedt voor ondernemers en de lokale bevolking legt het ook druk op lokale gemeenschappen en de natuur. Dit was vooral merkbaar aan de kust, waar luxe hotels oprukken nemen en lokale bewoners minder toegang hebben tot het strand.

Toch zijn er ook initiatieven die proberen de afstand tussen deze werelden te overbruggen. Zo bezochten we de Jambiani Social Club, opgericht door Sine en haar man, waar we leerden hoe je alle (rest)materialen van kokosnoten en -bomen kunt gebruiken. Ook ontmoetten we Muuna, geboren en getogen in Stone Town. Ze nam ons mee naar de lokale markt om inkopen te doen, waarna we traditionele gerechten leerden koken bij haar thuis.

En nu
Tanzania heeft bijzonder veel indrukken achtergelaten. De adembenemende natuur, wilde dieren, rijke cultuur en het kleurrijke straatbeeld. Wat ik overhoud zijn niet alleen mooie foto’s vol herinneringen, maar vooral een reflectie op mijn eigen wereldbeeld en vragen die ik meeneem naar huis.

* = Je hoeft niet per se naar verre landen te reizen om je onder te dompelen in een andere wereld. Dit kan net zo goed in je eigen woonplaats, sociale kring of land. Waar je ook bent, je neemt altijd je eigen achtergrond, opvoeding en denkwijze met je mee – en die zijn het waard om te onderzoeken.

Deze reisblog is geschreven door Jara van den Bosch, fotograaf, filmmaker, visueel antropoloog.